Czym jest Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych?
Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych (FRPA) to państwowy fundusz celowy, którego celem jest finansowe wsparcie samorządów w organizacji publicznego transportu zbiorowego. Dzięki niemu w wielu miejscowościach, zwłaszcza mniejszych, powstają nowe linie autobusowe. FRPA pomaga mieszkańcom dotrzeć do pracy, szkół, placówek zdrowia czy instytucji kultury, zmniejszając problem wykluczenia transportowego. W 2025 roku na wsparcie linii autobusowych przeznaczono 1,07 mld zł, co stanowi wzrost o 210 mln zł względem roku ubiegłego.
Podczas Konwentu Marszałków Województw RP w Krakowie wiceminister infrastruktury Stanisław Bukowiec przedstawił szczegółowe założenia zmian w ustawie o Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych (FRPA). Zmiany są daleko idące i mogą na stałe przeobrazić system organizacji transportu publicznego w Polsce. Choć wiele z nich spotyka się z aprobatą ekspertów i samorządowców, nie brakuje też głosów krytycznych i obaw co do efektywności wprowadzanych reform.
Marszałkowie z kluczową rolą w organizacji przewozów
Najważniejszą zmianą jest przejęcie przez marszałków województw zadań związanych z obsługą Funduszu, które do tej pory znajdowały się w kompetencjach wojewodów. Marszałkowie będą teraz odpowiedzialni za ocenę wniosków, podpisywanie umów i rozdział środków na transport publiczny. Dodatkowo zobowiązani zostaną do opracowania kompleksowych planów transportowych dla swoich regionów, obejmujących wszystkie formy transportu: autobusowy, kolejowy, śródlądowy i morski.
Według ekspertów to krok w dobrym kierunku. – „To spełnienie postulatów branży transportowej, która od lat podkreślała potrzebę integracji przewozów na poziomie województwa” – mówi Paweł Rydzyński, prezes Stowarzyszenia Ekonomiki Transportu. Z kolei dr Michał Wolański z SGH wskazuje, że propozycje nie uwzględniają kompleksowego podejścia do finansowania przewozów i mogą nie rozwiązać wszystkich problemów transportowych.
Nowy algorytm podziału środków – czy faktycznie bardziej sprawiedliwy?
Ministerstwo Infrastruktury zapowiada wprowadzenie zmodyfikowanego algorytmu podziału środków FRPA, który ma uwzględniać powierzchnię województwa, liczbę mieszkańców, poziom PKB oraz liczbę linii regularnych. Nowy model finansowania ma być bardziej elastyczny, lecz nie wszyscy są przekonani co do jego skuteczności.
Wątpliwości budzi także odwrócenie kolejności pierwszeństwa w przyznawaniu dopłat. Obecnie na pierwszym miejscu znajdą się województwa, a dopiero potem związki powiatowe, powiaty, związki powiatowo-gminne, związki międzygminne i gminy. Może to ograniczyć możliwości mniejszych samorządów w organizacji przewozów.
Obowiązek publikacji rozkładów jazdy i nadzór nad przewoźnikami
Kolejnym istotnym elementem reformy będzie obowiązek publikowania rozkładów jazdy w standardzie GTFS lub NeTex oraz ich aktualizacji. Dzięki temu powstanie ogólnopolska baza połączeń, umożliwiająca lepsze planowanie podróży. Odpowiedzialność za prowadzenie regionalnych portali informacyjnych spocznie na marszałkach województw.
Oprócz tego planuje się wprowadzenie obowiązkowych geolokalizatorów w autobusach. Pozwoli to monitorować realizację kursów i kontrolować, czy przewoźnicy rzeczywiście wywiązują się z umów. Do zadań Inspekcji Transportu Drogowego będzie należeć nadzór nad przestrzeganiem standardów świadczonych usług.
Minister zapowiedział też dopuszczenie możliwości dofinansowania przewozów typu door to door (od drzwi do drzwi).
Krótsze umowy i wymagania taborowe – uderzenie w przewoźników?
Wprowadzone przez poprzedni rząd wieloletnie umowy o dopłaty zostaną skrócone do maksymalnie trzech lat. Wyjątkiem będą umowy już obowiązujące. To budzi kontrowersje wśród przewoźników, którzy obawiają się, że krótsze kontrakty zmniejszą stabilność funkcjonowania ich firm.
Zmiany dotyczą także taboru. Autobusy starsze niż 20 lat nie będą mogły być dotowane ze środków FRPA. Choć poprawi to jakość usług i komfort pasażerów, może też doprowadzić do problemów finansowych mniejszych przewoźników, których nie będzie stać na wymianę floty.
Co dalej z reformą?
Wprowadzone zmiany to dopiero początek procesu legislacyjnego. Do końca marca projekt nowelizacji ustawy o FRPA zostanie poddany konsultacjom społecznym. Samorządowcy zwracają uwagę na konieczność dopracowania szczegółów reformy. Szczególnie w zakresie kalendarza wdrażania nowych przepisów. „To ogromne wyzwanie, które wymaga dobrze przemyślanych decyzji” – podkreśla Olgierd Geblewicz, marszałek woj. zachodniopomorskiego.
Wszystko wskazuje na to, że Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych czeka prawdziwa rewolucja. Pytanie, czy zaproponowane zmiany rzeczywiście poprawią sytuację pasażerów, czy też doprowadzą do kolejnych problemów w organizacji transportu publicznego.
