Czym są plany zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego? 

Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego to dokument, który określa główne cele i kierunki rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Jest opracowywany w kontekście przewozów o charakterze użyteczności publicznej. Uwzględnia aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. Przede wszystkim, dąży do efektywności, minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko oraz poprawy jakości życia mieszkańców. Lektura uchwalonych dotychczas planów wskazuje na szereg celów uzupełniających, jak: 

• wyznaczenie sieci i obszaru funkcjonowania komunikacji pasażerskiej; 
• zapewnienie dostępności do usług transportu publicznego, w tym dla osób niepełnosprawnych;
• wzmocnienie funkcjonowania transportu publicznego, by stanowił podsystem transportu miejskiego jako realną alternatywę dla realizacji podróży samochodami osobowymi;
• integracja transportu publicznego, obejmująca transport miejski i transport regionalny, m.in. w zakresie taryfowo-biletowym, centrum przesiadkowych;
• zmniejszenie negatywnego oddziaływania transportu na środowisko;
• utrzymanie założonej efektywności ekonomiczno-finansowej komunikacji miejskiej w ramach określonej polityki transportowej. 

Regulacje prawne w zakresie planów należy szukać w Ustawie o publicznym transporcie zbiorowym z dnia 16 grudnia 2010 roku, w szczególności w rozdziale II. Ustawa wprowadza krótszą i częściej używaną nazwę “plan transportowy”, który jest odpowiednikiem planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego. 

Organizator a operator publicznego transportu zbiorowego

Wspomniana ustawa, poza regulacją dotyczącą planów transportowych, zawiera obszerny katalog definicji z zakresu transportu publicznego.  

Z punktu widzenia tematyki planów transportowych szczególnie istotne są pojęcia: organizator publicznego transportu zbiorowego (PTZ) oraz operatora PTZ. 

Organizatorem PTZ jest jednostka samorządu terytorialnego (ewentualnie minister właściwy do spraw transportu), która jest odpowiedzialna za zapewnienie funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego na danym obszarze.   

Należy zauważyć, że organizatorem, poza gminą, powiatem czy województwem mogą być związki międzygminnne, związku powiatów, związki powiatowo-gminne czy nawet związki metropolitalne. Zależy to od obszaru działania lub zasięgu przewozów.  

Z kolei operator to samorządowy zakład budżetowy oraz przedsiębiorca uprawniony do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób, który zawarł z organizatorem publicznego transportu zbiorowego umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, na linii komunikacyjnej określonej w umowie. 
 
Wspomniane wcześniej przewozy o charakterze publicznym, to natomiast powszechnie dostępna usługa z zakresie PTZ, wykonywana przez operatora, której celem jest zaspokajanie potrzeb przewozowych na danych obszarze.    

Organizatorzy to właśnie te podmioty, które są odpowiedzialne, w zależności od skali przewozów, za opracowanie planów transportowych. Obowiązek ten jednak nie dotyczy wszystkich organizatorów, a wynika z liczby mieszkańców danej jednostki lub powierzenia zadania organizacji PTZ na mocy porozumienia jednostek samorządu terytorialnego. Gminy poniżej 50 000 mieszkańców nie są zobligowane to przygotowania planu transportowego.  

Plan transportowy w wykonaniu Zespołu Doradców Gospodarczych TOR 

ZDG TOR plany zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego przygotowuję od wielu lat. Każdorazowo bierzemy pod uwagę obecne uregulowania prawne oraz dobre praktyki tworzenia takich planów. 

Plany transportowe przygotowane przez nasz zespół uwzględniają, m.in.: 

• sieć komunikacyjną dotyczącą przewozów o charakterze użyteczności publicznej,  
• ocenę i prognozy potrzeb przewozowych,  
• kwestię finansowania usług przewozowych,  
• rodzaj środków transportu,  
• standard usług przewozowych,  
• zasady organizacji rynku przewozów oraz systemu informacji dla pasażera,
• stan zagospodarowania przestrzennego,  
• sytuację społeczno-gospodarczą danego obszaru,  
• wpływ transportu na środowisko,  
• potrzeby zrównoważonego rozwoju PTZ,  
• kwestię dostępności osób ze szczególnymi potrzebami, 
• rentowność linii komunikacyjnych,
• ewentualne wykorzystanie pojazdów elektrycznych bądź napędzanych gazem ziemnym wraz z infrastrukturą ładowania. 

Dodatkowo, w planie transportowym uwzględniamy wyniki analizy kosztów i korzyści wykorzystania pojazdów elektrycznych w komunikacji miejskiej, którą gminy muszą przygotować na podstawie ustawy o elektromobilności (w art. 37 ust. 1).