Planowanie mobilności miejskiej 

Planowanie mobilności miejskiej to wyjątkowo złożone zadanie, które wymaga uwzględnienia różnorodnych, czasem sprzecznych potrzeb i wymagań na poziomie lokalnym oraz globalnym. Ponadto, w XXI wieku proces ten oznacza dbanie o dążenie do osiągnięcia celów związanych z przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym w Europie oraz efektywności energetycznej. 

Redukcja zanieczyszczeń powietrza, hałasu generowanego przez ruch drogowy, korków i wypadków, przy jednoczesnej poprawie jakości życia w naszych miastach, stała się priorytetem dla wielu włodarzy miejskich. 

Współcześnie poprawa warunków pieszych i rowerzystów, efektywny transport publiczny czy integracja różnych środków transportu wspieranego przez inteligentne rozwiązania cyfrowe to główne wyzwania w mieście, których podejmowanie jest potrzebne bardziej niż kiedykolwiek.  
 
Jednym z narzędzi planowania strategicznego jest Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP). 

Czym są SUMP-y? 

Plany Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (z angielskiego Sustainable Urban Mobility Plan – SUMP) to kompleksowe strategie długoterminowe, które mają na celu poprawę funkcjonowania transportu publicznego i innych rodzajów mobilności na danym obszarze miejskim. SUMP obejmuje holistyczne podejście do zarządzania ruchem i przemieszczaniem się w mieście, uwzględniając aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. SUMP dotyczy całego funkcjonalnego obszaru miejskiego (miasto i jego strefę dojazdów), biorąc pod uwagę rzeczywiste potoki ruchu. Ponadto, zakłada współpracę i synergię pomiędzy wszystkimi szczeblami władzy: lokalnym, regionalnym i krajowym. Należy go przygotować we współpracy z mieszkańcami i zainteresowanymi stronami, a jego ważnym elementem jest plan wdrożenia przygotowanych rozwiązań.  

Komisja Europejska zdecydowanie zaleca, aby europejskie miasta każdej wielkości przyjęły koncepcję SUMP. Mogą one poprawić ogólną jakość życia mieszkańców poprzez stawienie czoła głównym wyzwaniom związanym na przykład z zagęszczeniem ruchu, zanieczyszczeniem powietrza/hałasem, zmianą klimatu, bezpieczeństwem drogowym i parkowaniem. SUMP zapewniają również ramy dla innowacji i integracji nowych usług mobilności. Zgodnie z Wytycznymi Komisji Europejskiej w dokumencie “Opracowanie i wdrożenie planu zrównoważonej mobilności miejskiej”, istnieje osiem zasad dotyczących SUMP: 

1. wyznaczone cele: plan mobilności ma zwiększać dostępność obszarów miejskich oraz zapewniać wysoką jakość mobilności (dojazd do, przejazd przez i przemieszczanie się w obrębie obszaru miejskiego) zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju;
2. perspektywa krótko i długoterminowa: plan mobilności uwzględnia długoterminową strategię rozwoju obszaru miejskiego oraz plan krótkoterminowego wdrażania strategii;
3. ocena bieżących i przyszłych wyników: plan opiera się na ocenie zarówno aktualnego, jak i przyszłego funkcjonowania miejskiego systemu transportowego;
4. wszystkie gałęzie transportu: plan dąży do harmonijnego rozwoju wszystkich rodzajów transportu, szczególnie bardziej zrównoważonych systemów;
5. współpraca horyzontalna i wertykalna: proces opracowywania i wdrażania planu opiera się na współpracy i koordynacji między różnymi szczeblami władzy;
6. podejście partycypacyjne: plan opiera się na transparentnym i partycypacyjnym podejściu, uwzględniającym opinie społeczności lokalnej;
7. zapewnienie monitorowania celów: wdrażanie planu podlega monitoringowi, aby zapewnić osiągnięcie wyznaczonych celów (zasada SMART);
8. weryfikacja jakości: plan jest weryfikowany pod kątem jakości przez lokalne organy do spraw planowania, które również stwierdzają jego zgodność z określonymi wymogami wskazanymi w koncepcji. 

Czy warto opracować SUMP? 

Kompleksowe planowanie strategiczne, które zakłada zaangażowanie władzy różnych szczebli oraz partycypację mieszkańców to proces dający szereg korzyści. W zakresie mobilności miejskiej warto wskazać na: 

1. zwiększenie dostępności, co oznacza łatwiejszy dostęp do miejsc pracy, edukacji, usług i rekreacji dla mieszkańców; 
2. poprawę jakości życia poprzez redukcję zanieczyszczeń powietrza, hałasu i zatorów drogowych oraz tworzenie bardziej przyjaznego środowiska i przestrzeni miejskich;
3. zrównoważony rozwój poprzez wspieranie nisko- i zeroemisyjnych środków transportu publicznego czy ułatwienia dla transportu rowerowego, pieszego, a także UTO (urządzenia transportu osobistego, co przyczynia się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych;
4. efektywność ekonomiczną: optymalizacja systemów transportowych może prowadzić do oszczędności kosztów związanych z budową i utrzymaniem infrastruktury drogowej oraz redukcją kosztów związanych z utrzymaniem pojazdów; 
5. współpracę i partycypację społeczną: zaangażowanie w proces, poczucie realnego wpływu oraz okazja do współpracy i zacieśniania relacji przyczyniają się do długofalowego uczestnictwa społecznego w kształtowanie polityk miejskich; 
6. poprawę bezpieczeństwa poprzez zapewnienie lepszej infrastruktury dla pieszych i rowerzystów oraz optymalizację systemów transportu publicznego; 
7. długoterminowe planowanie strategiczne: SUMPy obejmują rozwój miejski w dłuższym horyzoncie czasowym, co przyczynia się do planowania infrastruktury transportowej zgodnie z potrzebami miasta na przyszłość; 
8. innowacyjność poprzez promowanie innowacyjnych technologii transportowych zwiększających efektywność i wydajność systemów transportu miejskiego. 

Warto podkreślić, iż posiadanie przez jednostki miejskie opracowanych SUMP-ów poszerza im katalog możliwości pozyskania środków z funduszy unijnych. Niektóre nabory konkursowe w zakresie podmiotów uprawnionych wyraźnie zawężają ten katalog do tych samorządów, które przyjęły już ten dokument.  

Z drugiej strony fundusze unijne w perspektywie finansowej 2021-2027 to nadal okazja do pozyskania środków na opracowanie takiego Planu, co z kolei może być istotne w przy planowaniu kolejnych inwestycji z dofinansowaniem UE. Jednym z naborów, w ramach którego można uzyskać środki na przygotowanie lub aktualizację dokumentu są Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej “Zrównoważona mobilność miejska” czy Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur “Mobilność Miejska”.