Czym jest analiza kosztów i korzyści (AKK)? 

Analiza kosztów i korzyści to złożona metoda oceny efektywności zarówno inwestycji, jak i projektów. Zatem nie ogranicza się ona jedynie do aspektów finansowo-ekonomicznych. W ramach tej analizy bierze się pod uwagę całkowite przewidywane korzyści i koszty, uwzględniając zarówno elementy ilościowe, jak i jakościowe. Stąd też dokumenty przedstawia również aspekty społeczne, kulturowe oraz środowiskowe, wyrażone w postaci wartości finansowej.  

Analiza pomaga podjąć decyzję z zakresie opłacalności inwestycji, przez którą nie rozumie się maksymalizacji zysku finansowego, lecz ogólną efektywność przedsięwzięcia. 

Podstawą teoretyczną analizy kosztów i korzyści jest ekonomia dobrobytu. W ramach tego podejścia wszystkie korzyści i straty wyrażane są w jednostkach finansowych, a ich zmiany wartości w czasie są uwzględniane (wartość bieżąca netto).

Analiza kosztów i korzyści a ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych 

Jednym z obowiązków nałożonych przez ustawę o elektromobilności i paliwach alternatywnych na organizatorów i operatorów publicznego transportu zbiorowego jest wymóg zapewnienia przez jednostki samorządu terytorialnego, których liczba mieszkańców przekracza 50000 mieszkańców (art. 36), odpowiedniego udziału autobusów zeroemisyjnych lub napędzanych biometanem we flocie użytkowanych pojazdów. Od 1 stycznia 2025 roku udział ten wynosi – 20%, a od 1 stycznia 2028 roku – 30%.  
 
Zgodnie z art. 37 ustawy, jednostki samorządu terytorialnego, wskazane w art. 36 ustawy, są zobowiązane do sporządzania co 36 miesięcy analizy kosztów i korzyści. Analizy te są związane z wykorzystaniem przy świadczeniu usług komunikacji miejskiej autobusów zeroemisyjnych oraz innych środków transportu, w których do napędu wykorzystywane są wyłącznie silniki, których cykl pracy nie powoduje emisji gazów cieplarnianych. 

AKK to dokument, który wskazuje opłacalność wymiany floty pojazdów używanych w publicznym transporcie zbiorowym z napędem konwencjonalnym na pojazdy zeroemisyjne. 

Analiza musi zawierać co najmniej: 

• analizę finansowo-ekonomiczną; 
• oszacowanie efektów środowiskowych związanych z emisją szkodliwych substancji dla środowiska naturalnego i zdrowia ludzi; 
• analizę społeczno-ekonomiczną uwzględniającą wycenę kosztów związanych z emisją szkodliwych substancji. 

Wynik analizy wskazujący za brak korzyści z tytułu wykorzystywania autobusów zeroemisyjnych oznacza, że gmina może nie realizować obowiązku osiągnięcia wymaganego poziomu udziału autobusów zeroemisyjnych. 

Należy zauważyć, że obowiązek sporządzania takiej analizy jest cykliczny. Odbywa się co 36 miesięcy. Oznacza to, że zwolnienie z obowiązku osiągnięcia wymaganego udziału autobusów zeroemisyjnych dotyczy tylko okresu trzech lat od daty sporządzenia analizy.

Analiza kosztów i korzyści realizowana przez ZDG TOR

Analizę kosztów i korzyści przygotowujemy zgodnie z wymaganiami prawnymi i wytycznymi Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Zatem dokumenty opracowujemy na podstawie: 

• Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych;
• M. Gromadzki, Zasady opracowania wymaganej ustawą o elektromobilności i paliwach alternatywnych analizy kosztów i korzyści związanych z wykorzystaniem autobusów zeroemisyjnych przy świadczeniu usług komunikacji miejskiej. Praktyczny przewodnik dla samorządów, Izba Gospodarcza Komunikacji Miejskiej, Warszawa, czerwiec 2018 r.;
• Niebieskiej Księgi. Sektor Transportu Publicznego w miastach, aglomeracjach, regionach. Nowa edycja, Jaspers, sierpień 2015 r.;
• Analizy kosztów i korzyści projektów transportowych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Vademecum Beneficjenta, CUPT, 2016 r. 

Zalety analizy kosztów i korzyści 

Przeprowadzenie ustawowej analizy kosztów i korzyści ze względu na wieloaspektowe podejście może wesprzeć samorządy w kilku istotnych obszarach: 

• planowanie transportu publicznego krótko- i długoterminowe: AKK pozwala ocenić efektywność wdrożenia elektromobilności w komunikacji miejskiej; 
• decyzje inwestycyjne: przy planowaniu infrastruktury związanej z elektromobilnością (np. ładowarki dla pojazdów elektrycznych) AKK może być wykorzystana do oceny korzyści społecznych, środowiskowych i ekonomicznych takich inwestycji; 
• redukcja emisji gazów cieplarnianych: AKK pozwala na oszacowanie poziomu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w związku z wdrażaniem elektromobilności; 
• zaangażowanie społeczności: konsultacje społeczne AKK dają okazję mieszkańcom do partycypacji w procesie wdrażania elektromobilności. 

Ponadto, należy podkreślić, iż AKK ułatwia opracowanie i przyjęcie niezbędnych zmian w planie zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego (tzw. planie transportowym).

JST zobligowane do przygotowania planu transportowego powinny m.in. wskazać w planie linie komunikacyjne, na których przewiduje się wykorzystanie pojazdów elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym oraz określić planowany termin rozpoczęcia ich użytkowania (art. 12 ust. 1 pkt 8 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym). Co więcej, jeżeli plan transportowy zakłada wykorzystanie autobusów zeroemisyjnych lub napędzanych gazem ziemnym, to dodatkowo należy również określić, m.in. geograficzne położenie infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego (art. 12 ust. 1a ustawy o ptz). Z kolei wyniki AKK sporządzonej dla danej gminy należy także wziąć pod uwagę rzy opracowywaniu planu transportowego tej gminy (art. 12 ust. 2a ustawy o ptz).  

Podsumowując, AKK jest narzędziem, które pozwala samorządom podejmować racjonalne decyzje związane z elektromobilnością, uwzględniając różnorodne aspekty i interesy społeczności lokalnej. 

Zachęcamy również do zapoznania się z artykułem na portalu Rynek Infrastruktury: Ten przepis nie zadziałał. Będzie wycofany